روش‌هاي ايجاد اعتماد به نفس در كودكان
- مجموعه: روانشناسی کودکان
اعتماد به نفس مناسب، سلاح كودك در برابر چالش‌هاي دنياست. كودكاني كه احساس خوبي در مورد خود دارند، راحت‌تر مي‌توانند با مشكلات محيط اطراف و فشارهاي موجود در جهان مقابله كنند. آنها تمايل بيشتري به شادي و لذت از زندگي دارند. اين كودكان واقع‌بين بوده و معمولا خوشبين هستند.
در مقابل، چالش‌هاي محيط زندگي براي كودكاني كه اعتماد به نفس پايين‌تري دارند، مي‌تواند به منزله يك منبع عظيم اضطراب و عصبانيت باشد. كساني كه تفكر منفي راجع به خود دارند، سخت‌تر مي‌توانند براي مشكلات خود راه‌حل پيدا كنند. اگر كودك دچار افكاري همچون «من خوب نيستم» يا «نمي‌توانم كاري را درست انجام دهم» باشد، ممكن است در آينده تبديل به فردي مطيع، افسرده يا منزوي شود و هنگام رويارويي با يك چالش جديد، سريع پاسخ دهد كه «من نمي‌توانم».
اعتماد به نفس چيست؟
اعتماد به نفس مجموعه‌اي از باورها و احساساتي است كه ما در مورد خود داريم و در واقع درك ما از خودمان است. اين كه ما چگونه خود را تعريف مي‌كنيم روي انگيزه‌ها، نظرات و رفتارهاي ما تاثيرگذار بوده و در احساسات ما موثر است.
شكل‌گيري الگوي اعتماد به نفس، خيلي زود در زندگي آغاز مي‌شود. مثلا يك كودك نوپا كه راه رفتن را براي اولين بار تجربه مي‌كند، دچار حس انجام يك كار مي‌شود كه باعث تقويت اعتماد به نفس مي‌شود. يادگيري برخاستن پس از تلاش‌هاي ناموفق قبلي به كودك مي‌آموزد كه او مي‌تواند.
مفهوم موفقيت در قبال پافشاري در يك كار، خيلي زود در ذهن كودك شكل مي‌گيرد. همين طور كه كودك تلاش مي‌كند، شكست مي‌خورد، دوباره تلاش مي‌كند و بار ديگر شكست‌خورده و سرانجام پيروز مي‌شود، احساس خوبي درمورد توانايي‌هايش به وي مي‌دهد. در همين زمان، كودك مشغول خلق يك خودپنداري براساس ارتباط با ديگر افراد است. به همين دليل است كه نقش والدين، كمك به كودك براي شكل‌گيري يك وضعيت دقيق و سالم از خودآگاهي است.
كودكي كه با يك موفقيت شاد مي‌شود اما احساس مي‌كند كه مورد عشق و علاقه قرار نگرفته است، اعتماد به نفس پاييني را تجربه خواهد كرد. همچنين كودكي كه دوست داشته مي‌شود اما در مورد توانمندي‌هاي خود ترديد دارد، او نيز در آينده اعتماد به نفسش پايين مي‌آيد. اعتماد به نفس مناسب از تعادل صحيح اين دو موضوع با يكديگر ناشي مي‌شود.
نشانه‌هاي داشتن اعتماد به نفس
اعتماد به نفس با رشد كودك تغيير مي‌كند، چرا كه تحت تاثير تجربيات كودك و درك و احساسات جديد او قرار مي‌گيرد. پس آگاهي از اعتماد به نفس سالم يا ناسالم مي‌تواند بسيار مهم و موثر باشد و به والدين كمك كند.
كودكي كه اعتماد به نفس پاييني دارد، دوست ندارد كارهاي جديد را امتحان كند و ممكن است به صورت منفي در مورد خود صحبت كند مثلا «من خنگم»، «من هرگز ياد نمي‌گيرم كه چطور اين كار را انجام بدهم»، يا «چه فايده، هيچ كس به من توجه نمي‌كند.» او ممكن است سطح پاييني از عصبانيت را از خود به نمايش بگذارد، به آساني كاري را رها كند يا منتظر فرد ديگري باشد تا آن كار را برايش انجام دهد. او تمايل دارد بسرعت از خود نااميد شود. كودكاني با اعتماد به نفس پايين، اغلب در شرايط ناملايم عقب‌نشيني مي‌كنند.
اما كودكاني با اعتماد به نفس مناسب، از ايجاد ارتباط با ديگران لذت مي‌برند. آنها در مناسبات اجتماعي راحت هستند و از فعاليت‌هاي گروهي لذت مي‌برند و در عين حال از استقلال برخوردارند. وقتي چالش‌هاي اطراف زياد مي‌شود، آنها براي يافتن راه‌حل مناسب تلاش مي‌كنند و به جاي آن‌كه به خود بگويند «من يك احمق هستم» مي‌گويند «من اين مطلب را متوجه نمي‌شوم.» بچه‌ها نقاط ضعف و قوت خود را مي‌دانند و آنها را مي‌پذيرند و مثبت‌انديش و خوشبين هستند.
اما والدين چگونه مي‌توانند به تربيت كودكي با اعتماد به نفس مناسب كمك كنند؟ نكات زير مي‌تواند راهگشا باشد:
به آنچه مي‌گوييد دقت كنيد: كودكان بشدت نسبت به آنچه والدينشان مي‌گويند، حساس هستند. به ياد داشته باشيد همواره كودك خود را تشويق كنيد نه تنها به اين خاطر كه او كار خوبي انجام داده است بلكه به خاطر تلاشش نيز از او قدرداني كنيد.
مثلا اگر كودك شما در تيم فوتبال مدرسه انتخاب نشده، به جاي گفتن اين مطلب كه «خوب، بار ديگه بيشتر سعي خواهي كرد و موفق خواهي شد» بهتر است بگوييد «تو نتوانستي در تيم انتخاب شوي اما من واقعا به تلاش تو در اين راه افتخار مي‌كنم.» به جاي نتيجه، به تلاش كودك بها دهيد.
يك مدل مثبت باشيد: اگر شما در مورد توانايي‌ها و محدوديت‌هاي خود بي‌نهايت خشن، بدبين يا غيرواقع بين هستيد، كودك هم همچون آينه از شما الگو مي‌گيرد. سعي كنيد اعتماد به نفس خود را بهبود دهيد تا يك مدل مناسب براي كودك خود باشيد.
باورهاي غلط فرزند خود را شناسايي و به سمت درست هدايت كنيد: براي والدين بسيار مهم است كه باورهاي غيرمنطقي كودك خود را شناسايي كنند، باورهايي در مورد توانايي‌ها، جذابيت، خوب بودن و... به كودكان كمك كنيد كه استانداردهاي دقيق‌تري براي خود وضع كنند و در ارزيابي خود واقع‌بين‌تر باشند، اين كار به آنها كمك مي‌كند تصور بهتر و سالم‌تري از خود داشته باشند. درك نادرست از خود مي‌تواند ريشه بدواند و براي كودك به يك واقعيت تبديل شود. مثلا كودكي كه در مدرسه خيلي خوب است، اما با رياضي مشكل دارد، ممكن است تصور كند كه من در رياضي ضعيفم پس دانش‌آموز بدي هستم. اين نه تنها يك نتيجه‌گيري غلط است بلكه باوري است كه باعث حركت كودك به سمت خطا و شكست مي‌شود. كودك خود را تشويق كنيد تا موقعيت خود را به طور منطقي درك كند. يك پاسخ مفيد ممكن است اين باشد: «تو دانش‌آموز خوبي در مدرسه هستي. رياضي تنها يكي از درس‌هاي توست كه بايد وقت بيشتري براي آن صرف كني. ما دو تايي روي آن كار خواهيم كرد».
مهربان باشيد: عشق شما مي‌تواند باعث افزايش اعتماد به نفس كودكتان شود. كودك را در آغوش بگيريد و به او بگوييد كه به وي افتخار مي‌كنيد. حتي در كيف مدرسه او يادداشت‌هايي مثل اين بگذاريد: «فكر مي‌كنم تو فوق‌العاده‌اي». او را به طور مداوم و با صداقت تشويق كنيد، البته مراقب باشيد در اين زمينه افراط نكنيد.
بازخورد مثبت و دقيقي ارائه كنيد: حرف‌هايي مثل «تو مثل ديوانه‌ها رفتار مي‌كني.» مي‌تواند باعث شود كودكتان حس كند كنترلي روي كارهاي خود ندارد. جمله بهتر اين است «تو با برادرت خيلي بد رفتار مي‌كني. اما من خوشحالم كه سر او فرياد نمي‌كشي يا او را نمي‌زني.» اين جمله باعث تاييد احساسات كودك مي‌شود و او را تشويق مي‌كند بار ديگر بهتر رفتار كند و انتخاب بهتري داشته باشد.
يك محيط دوستانه و امن براي كودك خود فراهم كنيد:كودكاني كه احساس امنيت نمي‌كنند يا در خانه در معرض سوءاستفاده هستند، دچار اعتماد به نفس پايين‌تري مي‌شوند. كودكي كه دائم شاهد دعوا و جر و بحث والدين باشد، افسردگي مي‌گيرد. همچنين در مدرسه دچار مشكل شده و با دوستانش نمي‌تواند ارتباط خوبي برقرار كند و همين عوامل باعث تحت تاثير قرار گرفتن اعتماد به نفسش مي‌شود.
به كودكان خود كمك كنيد در تجربيات سازنده، مشاركت كنند: فعاليت‌هايي كه كودك را به جاي رقابت به همكاري تشويق كند، باعث پرورش اعتماد به نفس او مي‌شود. مثلا وقتي يك كودك بزرگ‌تر به كودك كوچك‌تر خواندن را مي‌آموزد، اعتماد به نفس او شكل مي‌گيرد.
اگر شما در مورد پايين بودن اعتماد به نفس كودكتان شك داريد، مي‌توانيد از كمك متخصصان و مشاوران در اين زمينه استفاده كنيد. مشاوران كودك و خانواده مي‌توانند عوامل پنهاني را كه موجب شده كودك راجع به خود احساس خوبي نداشته باشد، بيابند.
با درمان مناسب و بموقع مي‌توان به كودك ياد داد كه راجع به خود و دنياي اطراف، ديدگاه مثبتي پيدا كند. وقتي كودك خود را از ديد واقع‌بينانه‌اي نگاه مي‌كند، مي‌تواند بپذيرد كه واقعا كيست.
با كمي كمك، كودك مي‌تواند اعتماد به نفس خود را افزايش دهد و شادتر باشد و زندگي بهتري را تجربه كند
اطلاعیه 
خخخخخخخخخخخخخ