آشنایی با فرش نایین

صنعت قالی در نايين رواج نداشت تا اينكه ميرزا جلال خان پيرزاده كه از سال 1296 هجري شمسي تا سال 1307 سمت نظامت مدرسه نايين را داشت چون جدي و ساعي بود ملاحضه كرد كه برخي از شاگردان پس از اتمام تحصيلات ابتدايي قادر به ادامه نحصيل نيستند و به لحاظ نبود بازار اشتغال كافی در منطقه و صرفا به جهت تامين معاش زندگاني خود و خانواده كه در محروميت و فقر بسر مي بردند ، ناچار به ترك ديار و كاشانه خود هستند. از اين رو تصميم گرفت تا حرفه اي براي اين دسته از افراد فراهم كند .

لذا در سال 1302 با هزينه خود مبادرت به دائر نمودن كلاس فني كرد و در اين رابطه از وجود دو نفر از استادان قالي بافي ناييني به نامهاي ميرزا حسن و ميرزا جواد سجادي كه از سادات نايين بودند و مراحل آموزش قالي بافي را قبلا در سلطان آباد اراك آموخته بودند بهره گرفته و به مدت دو سال در اولين كارگاه قالي بافي نايين به آن عده از افرادي كه ذوقي به اين كار داشتند ، حرفه بافت قالي را آموختند.

طولي نكشيد كه مرحوم حاج ملا قاسم صادقي نيز با جديت خود كارگاه قالي بافي ديگري را در محله چهل دختران نايين داير نمود و آوازه طرز كار و بافته دست آنان كه يك پديده جديد محسوب مي شد در بين همه پخش گرديد و عده اي ديگر را جذب فعاليت در زمينه رونق اين حرفه نمود كه جا دارد از جمله آنان از كوشش بي دريغ برادران حبيبيان كه طرح فرش نايين را با الهام از طبيعت كوير و فرهنگ غني مردم منطقه و طرحهاي دوران صفوي به عرضه وجود آوردند بعنوان بانيان توسعه و ترويج فرش نايين نام برده شود . از آنجايي كه سطح درآمد حاصله از قالي بافي نسبت به ساير هنرهاي دستي از رشد قابل توجهي برخودار بود ، طولي نكشيد كه اين هنر از رونق چشمگيري برخوردار گرديد .

فرشي كه امروز به نام فرش نايين به شايستگي و غرور ارزشي والا به فرش ايران در بازارهاي جهاني بخشيده است حاصل سر پنجه مردماني هنرمند و كم ادعا است كه طبيعت كويري نهايت خست و تنگي را بر شرايط زندگي آنها روا داشته است.

فرش نایین
طرح و نقشه هاي قالي نايين متفاوت است و انواع زيادي دارد كه بيشتر به صورت نقش گل مرغي ـ پيچ در پيچ اسليمي ـ شكارگاه ـ محرابي جوشقاني ـ لچك ترنج ـ طرحهاي غلط ( قابي ، قابي درختي ، قاب محتشم ) و در اندازه هاي مختـلف چون پشتي به ابعاد 80 * 120 سانتيمتر . ذرع و نيم به ابعاد130*200 سانتيمتر . قاليچه يا پرده اي به ابعاد 170 * 270 سانتيمتر . 300 * 200 . 300 * 400 و ... .

 قالي هاي نايين به شكل گره زدن از نوع گره فارسي باف مي باشد كه اين گره زدن گاهي به صورت يك جفتي يا دو جفتي انجام مي شود.
 قالي نايين معمولا بصورت 6 لا يا 9 لا و يك خفتي و دو خفتي بافته مي شود كه مي توان قالي هاي 6 لا و يك خفت را ريزبافي و ظريف و با كيفيت بالا و قالي ها 9 لا و دو خفتي را با ظرافت و كيفيت پايينتر دانست.

حفظ و نگهداری فرش دستبافت
در اين بخش دستوالعملهای ساده ای که با رعايت آنها، فرش دستبافت شما از گزند صدمات در امان می ماند بيان می کنيم.

اين دستوالعمل ها در مورد فرشهای مصرفی می باشند و لازم است در مورد فرش های عتيقه با کارشناسان خبره مشورت شود:
1- سطحی که فرش بر روی آن گسترده می شود بايد صاف، خشک و عاری از گرد و خاک باشد.

2- فرش بر روی سطح گچی يا خاکی يا آهکی نبايد گسترده شود.

3- بهتر است فرش روی موکت يا لاستيک و يا فرش ديگری پهن نگردد.

4- هنگام نظافت فرش بهتر است پنجره ها باز باشد تا گرد و خاک ناشی از نظافت دوباره روی فرش ننشيند.

5- درز های لابه لای سنگ فرش، سراميک و يا موزاييک سطحی که فرش بر روی آن پهن می شود نبايد خالی باشد زيرا مخفيگاه خوبی برای رشد بيد خواهد بود.

6- برای جلوگيری از بيد خوردگی پشت فرش می توانيد از مقداری پودر نفتالين يا نگزالت و يا مواد گياهی مانند تنباکو استفاده کنيد. دقت کنيد که از اين مواد در حد متعارف استفاده شود.

7- چنانچه فرش دچار بيد خوردگی شد. ابتدا بايد سطحی که فرش روی آن قرار دارد را کنترل و تميز نمود سپس نقاط بيد خورده حتما بايد ترميم گردند تا هنگام شستشو قسمتهای کنار بيد خوردگی آسيب نبينند.

8- عامل بيد خوردگی پشمهای ضد عفونی نشده، هوای شرجی و مرطوب ، و نگهداری فرش در محل های سربسته و متروک و يا عدم توجه ونظافت فرش می باشد. در صورتيکه فرش در محل های سربسته و متروک قرار دارد، بايد هر ماه يکبار درب ها باز گردند و فرشها مورد بارزسی قرار گيرند.

9- فرش در طول زمان استفاده بايد شستشو گردد.

10- در صورتيکه خودتان در نظر داريد فرش را شستشو کنيد، اول آنرا کاملا تکان داده و گرد و غبار آنرا بگيريد و بعد شستشو را شروع کنيد.

11- شستشوی فرش با مواد پاک کننده دارای خاصيت اسيدی مانند کلروهيدروسولفيتها باعث کم دوامی و از بين رفتن تارهای فرش می شود. بهترين شوينده برای فرش صابونهای کم اسيد می باشند.

12- تنها فرشهای شرکت سهامی فرش است که امکان شستشو با آب و صابون را دارد، اگر فرشی که در آن از رنگهای شيميايی استفاده شده است را می شوييد امکان مخلوط شدن رنگها وجود دارد. لذا در مورد اينگونه فرشها با فروشنده خود مشورت کنيد.

13- روشويی فرش با هر نوع شامپو باعث پوسيدگی فرش می گردد. تبليغاتی که در اين مورد در مورد شامپوهای فرش می شود واقعيت ندارد.

14- چنانچه آب روی فرش ريخت بايد از فرش گرفته شود و آن قسمت کاملا خشک شود.

15- اگر نوشابه و يا شربت يا غذا روی فرش ريخت آن قسمت بايد به سرعت شستشو و خشک گردد.

16- چنانچه رنگهای ساختمانی يا انواع چسبهای مايع روی فرش ريخت بايد قبل از خشک شدن، آن قسمت کاملا شستشو و خشک گردد. در صورت وقوع اين اتفاقات بايد برای شستشو از اهل فن کمک گرفت.

17- از گذاردن مستقيم نوک تيز پايه صندلي، مبل و يا ميز بر روی فرش خودداری کنيد. در اين موارد از زير پايه های چوبی و يا پلاستيکی ساخته شده استفاده کنيد.

18- از تابش نور مستقيم آفتاب بر روی فرش جلوگيری کنيد.

19- برای يکنواخت ماندن سطوح فرش بهتر است هر شش ماه يک بار فرش سروته شود.

20- از گذاردن گلدان و يا درختچه بر روی فرش يا کنار آن خودداری کنيد. اغلب پوسيدگی فرشها ناشی از آبهای اضافی پای گلدانها می باشد.

21- در نقاطی که آب و هوای آن گرم و مرطوب می باشد بهتر است از فرشهای تمام پشم استفاده شود. چرا که اين فرشها رطوبت کمی جذب می کنند.

22- فرشهايی که مورد استفاده قرار می گيرند بايد قبل از فرسوده و نخ نما شدن مرمت شوند.